Zapobiegają 3–5 milionom zgonów rocznie. Najnowsze dane

Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) uaktualniło najważniejsze dane na temat skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek.

Szczepionki są jedną z najskuteczniejszych i najbardziej opłacalnych interwencji w zakresie zdrowia publicznego. Szacuje się, że dzięki globalnym działaniom na rzecz szczepień uratowano 154 miliony istnień ludzkich, w tym 146 milionów wśród dzieci poniżej piątego roku życia, w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat - pisze ECDC na swojej stronie.

Szczepionki od dziesięcioleci stanowią fundament działań w zakresie zdrowia publicznego, chroniąc ludzi przed chorobami zakaźnymi i torując drogę do zdrowszych społeczeństw. ECDC i jego partnerzy pracują nad utrzymaniem tej sytuacji.

Niektóre choroby zostały już wyeliminowane dzięki rygorystycznym kampaniom szczepień, podczas gdy inne, takie jak odra i różyczka wrodzona, mają zostać wkrótce wyeliminowane. Nowe szczepionki skierowane przeciwko istniejącym chorobom, takim jak zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego, które w przyszłości mogą zostać opracowane przeciwko nowo pojawiającym się chorobom, wymagają monitorowania i oceny.

Szczepionki zwalczają wiele chorób

Programy szczepień funkcjonują w krajach Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego dziesięcioleci, przyczyniając się do zmniejszenia liczby przypadków chorób, którym można zapobiegać dzięki szczepieniom, związanych z nimi powikłań oraz kosztów społecznych – zaznacza ECDC.

Programy szczepień zapobiegają następującym chorobom u dzieci i młodzieży: błonicy; zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych i sepsie wywołanej przez Haemophilus influenzae typu B; rakowi szyjki macicy wywołanemu zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego; zapaleniu wątroby, niewydolności wątroby i rakowi wywołanemu przez wirus zapalenia wątroby typu B; odrze; zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych wywołanemu przez Neisseria meningitidis; śwince i jej powikłaniom, takim jak zapalenie jąder; krztuścowi; zapaleniu płuc; zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych i sepsie wywołanej przez Streptococcus pneumoniae; polio; chorobom wywołanym przez wirus RS (RSV); grypie; zakażeniu rotawirusem; różyczce i zespołowi różyczki wrodzonej; tężcowi i ospie wietrznej.

Według globalnych szacunków szczepienia zapobiegają 3,5–5 milionom zgonów rocznie. Badanie modelowe dotyczące wpływu szczepień w latach 1974–2024 oszacowało, że globalne wysiłki na rzecz szczepień zapobiegły około 154 milionom zgonów, w tym 146 milionom wśród dzieci poniżej piątego roku życia, i przyczyniły się do 40 proc. zmniejszenia globalnej śmiertelności wśród niemowląt poniżej pierwszego roku życia.

Spośród programów szczepień dzieci, szczepienie przeciwko odrze wniosło największy wkład, zapobiegając 93,7 mln zgonów. Oszacowano, że jeśli zostaną osiągnięte cele Agendy Szczepień 2030 Światowej Organizacji Zdrowia, między 2021 a 2030 rokiem będzie można uniknąć 51 mln zgonów, co pozwoli zaoszczędzić średnio 5,1 miliona istnień ludzkich rocznie. W latach 2010–2023 większość ognisk chorób, którym można zapobiegać za pomocą szczepień, w dziewięciu krajach europejskich była związana z przypadkami braku szczepień, w których rodzice odmawiali szczepienia swoich dzieci. Najczęstszą przyczyną takich ognisk była odra.

Jak wygląda kwestia bezpieczeństwa szczepień?

Ważną częścią dokumentu jest kwestia bezpieczeństwa i jego monitorowania. ECDC przypomina, że w krajach Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego wszystkie szczepionki muszą przejść liczne badania kliniczne w celu potwierdzenia ich bezpieczeństwa i skuteczności. Przed dopuszczeniem do obrotu muszą być również dostarczone dane dotyczące procesu produkcyjnego, aby zapewnić ich odpowiednią jakość. Europejska Agencja Leków (EMA) powołuje komitet ekspertów o nazwie Komitet ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi (CHMP), który ocenia każdy wniosek o dopuszczenie szczepionki do obrotu i może zalecić dopuszczenie szczepionki do obrotu tylko wtedy, gdy dowody naukowe wskazują, że korzyści przewyższają ryzyko.

Po wprowadzeniu szczepionek do obrotu organy regulacyjne w poszczególnych krajach oraz EMA, za pośrednictwem Europejskiej Sieci Regulacyjnej Leków, nadal monitorują ich profil korzyści i ryzyka. Obejmuje to dowody dotyczące skuteczności szczepionek oraz wykrywanie i zarządzanie wszelkimi nowymi zagrożeniami bezpieczeństwa.

ECDC dysponuje wieloma systemami monitorowania skuteczności programów szczepień. Aby gromadzić dowody na skuteczność szczepionek i ich wpływ na trendy epidemiologiczne, ECDC koordynuje od 2007 r. niezależne badania wielonarodowe, które są kontynuowane za pośrednictwem Platformy Monitorowania Szczepionek (VMP). Platforma VMP gromadzi rzeczywiste, niezależne dowody na temat stosowania, bezpieczeństwa, skuteczności i wpływu szczepionek w UE/EOG i jest koordynowana wspólnie przez ECDC i EMA.

Oprócz monitorowania skuteczności programów szczepień, ECDC ściśle współpracuje z krajami za pośrednictwem swoich sieci i koordynuje współpracę Narodowych Grup Doradczych ds. Szczepień Ochronnych (NITAG), która jest siecią UE/EOG służącą wymianie informacji, najlepszych praktyk i dowodów naukowych oraz ułatwianiu gromadzenia dowodów.

ECDC jest również odpowiedzialne za obowiązkowy nadzór w całej UE/EOG nad chorobami dzieci, którym można zapobiegać poprzez szczepienia.